Doornenburg, Fort Pannerden

Ruim 13,5 miljoen ter plaatse gebakken bakstenen werden in 1869 bij de bouw van dit immense fort. Het fort moest de watertoevoer voor de inundatie van de Nieuwe Hollandse Waterlinie vanuit Duitsland te beschermen. Door de vele ontwikkelingen op het gebied van de artillerie veranderde het fort keer op keer mee, door middel van diverse ophogingen en verstevigingen van puinbeton, spoorrails, diverse lagen beton en pantserstaal en een dik grondpakket van klein. De eerste, tweede en koude oorlog hebben haar sporen nagelaten, waaronder vele kogel- en mortiergaten, door soldaten aangebrachte muurschilderingen en een kijktoren voor de burgerluchtwacht. Ook de kaalslag t.b.v. de wederopbouw en de jarenlange bewoning door krakers gevolgd door de belegering en ontruiming door de ME hebben een bijzondere, bouw- en cultureel-historische gelaagdheid nagelaten, welke binnen het de planvorming en uitvoering zorgvuldig zijn opgenomen en nu onderdeel zijn in de beleving van het fort.

De ligging van het fort in het natuurgebied Stroomdal grasland en vele zeldzame soorten flora en fauna op en rond het fort maakte de uitvoering complex en uitdagend, maar ook bijzonder belonend. Het was vrijwel onmogelijk om de vele lekkages adequaat aangepakt te krijgen en de vele gevonden munitie in het grondpakket en latrines onschadelijk te maken, waarbij de flora en fauna onder geen beding aangetast mocht worden. Het fort dat in de jaren na WOII vrijwel geheel gestript was van al het los te halen of hakken materiaal was in bijzonder slechte staat van onderhoud en desondanks bewoond door krakers. In de eerste fase van de restauratie zijn de grootste technische gebreken aangepakt waardoor plaatselijke instorting en verder verval voorkomen werd.

Het inwendige hemelwaterafvoersysteem werd hersteld en de lichthoven werden voorzien van glazen regenkappen. Nieuwe kozijnen, ramen, deuren, trappen, bruggen, constructieve versterkte vloeren e.d. werden allemaal aangebracht, gebaseerd op de oorspronkelijke materialen en detaillering. Nieuwe voorzieningen, installaties e.d. werden zorgvuldig uitgedacht en uitgevoerd, rekening houdend met de zeer lastige klimatologische omstandigheden, condensatie en hoge waterstanden tot ver boven vloerniveau. Ook speciale aandacht werd geschonken aan restauratief herstel van de vele muurschilderingen en ook herinneringen aan oorlogsgeweld en aan de krakersperiode zijn zorgvuldig behouden. Behalve in het fort zijn er ook op en om het fort terrassen met horeca voorzieningen, fietsenstallingen, aanrij- en wandelroutes opgaande in het beschermde landschap ontworpen en gerealiseerd in nauwe samenwerking met Staats Bosbeheer en Rijkswaterstaat.

In samenwerking met Tinker Imagineers zijn voor verschillende doelgroepen spannende, interactieve beleefprogramma’s ontwikkeld. Waaronder een escape game voor jong en oud, een museale- en een luistertour, en een werkend kanon voor demonstraties en worden er rondleidingen in het Fort en het omliggende landschap georganiseerd. De vele belevingen en voorzieningen die het fort en de directe omgeving te bieden hebben maakt het tot een enorme trekpleister voor vele duizenden bezoekers per maand en is het project in 2017 bekroond met de publieksprijs van Eropuit in eigen land.

Meer informatie is te vinden op: www.fortpannerden.eu

Fort Pannerden is winnaar van 2017 Publieksprijs Eropuit in eigen land